همه چیز درباره نوروز بل | سال نوی باستانی گیلان

در زمان های قدیم میان اقوام مختلف ایران همواره آسمان و ستارگان جایگاه ویژه ای داشته اند و دانشمندان بسیاری در طول تاریخ سعی کردند گاه شمارهایی ایجاد کنند تا بر اساس گردش ماه و ستارگان، حساب روزها،ماه ها و سال ها را داشته باشند.گاه شمار گیلکی یا دیلمی به عنوان یکی از دقیقترین و قدیمی ترین گاه شمارها تاکنون باقی مانده است.براساس این گاه شمار، آخرین روز از ماه اسپندارما(آخرین ماه تقویم گیلکی) را آغاز سال دیلمی در نظر گرفته و تحت عنوان نوروزبل جشن می گرفتند. نوروزبل در تقویم شمسی،شانزدهم مرداد است و جشن نوروزبل در غروب روز هفدهم مرداد برگزار می شود البته به واسطه سال‌های کبیسه ممکن است بین ۱۳ تا ۱۷ مردادماه متغیر باشد.

پیشینه جشن سال نوی باستانی گیلان

در زبان گیلکی از نظر لغوی “بل” به معنی شعله آتش است. از آنجایی که در زمانهای قدیم زمستانهای پربرف دوره ای هراس انگیز برای زنده ماندن بود، مردم گیل اعتقاد داشتند با برافروختن آتش در این روز، اگر دود آتش نوروزبل به سمت کوه های جنوب برود، جلگه (قشلاق) زمستان معتدل و خوبی را تجربه می کند در واقع نوروزبل ریشه در زندگی دامداری و معیشت مردم داشت.سرگالش ها( چوپان های ارشد) برای اجرای این مراسم لباسی تحت عنوان “شولا” می پوشیدند و به بلندترین قله اطراف می رفتند و آتش نوروزی را برپا می کردند. با این کار آنها دیگران را از شروع فصل کوچ جهت انتقال دام ها به پایین کوه آگاه کرده و کشاورزان را از زمان برداشت محصول باخبر می کردند.

نحوه برگزاری نوروزبل

در زمانهای قدیم در جشن نوروزبل مردم بهترین لباسهای خود را می پوشیدند و بعد از بر پا کردن آتش، با صدای ساز و آواز آمدن سال نو را جشن گرفته و آن را به یکدیگر تبریک می گفتند. در جشن نوروز بل بعد از برپایی آتش چنین شعر‌هایی را به صورت جمعی می‌خوانند:

گروم گروم گروم بل (آتشی که با هیبت می‌سوزی)/ نوروز ما و نوروزبل (ماه نوروز و شعله‌ بلند آتش)

 نو سال ببی، سال سو (ای سال نو، روشنایی باشی)/ نو بدی خونه واشو (فراوانی ببخشی به خانه‌هایمان)

 نوزا و بود و وابو (مانند گیاهان نورسته نعمت‌ ببخشی)/ امئه روزی‌ئره واشو (برای رزق‌وروزی ما بارآور شوی)

این شعرمیراثی به قدمت تاریخ دارد و سینه به سینه نقل شده و به روزگار ما رسیده است. این مراسم از آداب و رسوم گیلان سالها به دست فراموشی سپرده شده بود تا اینکه از سال 1385 با همت عده ای از جوانان روستای ملکوت املش، کم کم زنده شد و از آن زمان تاکنون جشنواره نوروزبل در ارتفاعات دیلمان یا املش برگزار می شود.همچنین در خردادماه سال ۱۳۹۶ نوروز بل گیلان در فهرست آثار ملی به عنوان میراث ناملموس ثبت شد.