آداب و رسوم ماه رمضان در گیلان + [آهنگ و عکس های جالب]

ماه رمضان ، ماه عبادت و ماه پرهیز از گناه است و در ماه مبارک رمضان زندگی روز‌مره آدمی شکل و بویی الهی به‌خود می‌گیرد . آداب و رسوم ویژه ماه رمضان در گیلان نیز گسترده است . رمضان برای مردم ایران یعنی نوستالژی، گذشته و کودکی‌های فراموش شده، یعنی حال و هوای نشستن در کنار سفره سحری، شوق و انتظار نشستن در کنار سفره افطار، شنیدن طنین دعای ربنا با صدای استاد شجریان …به نظر شما آیا ماه رمضان هنوز حال و هوای گذشته را دارد؟

بسیاری از آداب و رسوم ماه رمضان یا فراموش شده و یا در آستانه فراموشی است بنابراین لارم است برای ثبت و حفظ این گنجینه‌های خاطره انگیز ، اقداماتی صورت گیرد. به همین چهت قصد داریم شما را با  آداب و رسوم مردم گیلان در ماه رمضان آشنا کنیم و پیشنهاد می کنیم جهت آشنایی با رسم و رسوم گیلانی ها در ماه مبارک رمضان با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

در گذشته خانه تکانی یک رسم پیشوازی مهم برایماه  رمضان بوده است و می توان گفت تقریباً همه خانواده ها به خانه تکانی کامل قبل از رمضان مانند روزهای پیش از عید نوروز اهتمام داشته ‌‌اند. مرمت و سفید کردن خانه‌ها با گچ نیز در آستانه ماه رمضان یک رسم مألوف بوده‌است. جالب آنکه در قدیم اعتقاد به این داشتند که اگر خانه تکانی توسط دختران دم بخت انجام شود، برکت رمضان باعث می‌شوذ که آنها تا رمضان سال بعد به خانه بخت بروند.مردم گیلان چند روز قبل از پایان ماه شعبان با غبارروبی مساجد، خود را برای ورود به ماه مهمانی خدا آماده می کنند البته در میان مردم برخی از مناطق این استان رسم است که در آخرین روز ماه شعبان به استقبال ماه رمضان بروند و در این روز، روزه بگیرند.

پیشاشو

در عمده شهر‌ها و روستا‌های استان گیلان مردم چند روز قبل از آغاز ماه رمضان به پیشواز می‌روند و این اقدام را امری مستحب می‌دانند که به اصطلاح گیلانیان به “پیشاشو” معروف است.با رویت هلال ماه مبارک رمضان روزه گرفتن در استان گیلان آغاز می‌شود.

مراسم آشتی‌کنان در آستانه ماه رمضان

سنت مهم و شایسته ای که در گیلان رواج داشت و امروز رگه های ضعیفی از آن باقی است مراسم آشتی‌کنان بود. هر سال در آستانه رمضان بزرگان منطقه به سراغ خانواده ها، زن و شوهرها و کسانی که با هم کدورتی داشتند رفته و آنها را به مناسبت ورود به رمضان آشتی می‌دادند و اعتقاد داشتند کسانی که با داشتن کدورت از یکدیگر به ماه رمضان وارد شوند طاعات مقبولی نخواهند داشت.

هدیه به نوجوان خانواده به خاطر اولین روزه

در ماه رمضان رسم پسندیده‌ای در مناطق مختلف گیلان مرسوم است که نوجوانانی که برای اولین بار روزه می‌گیرند از سوی بزرگ خانواده مورد تشویق قراره گرفته و از سوی آنها هدیه دریافت می‌کنند و این اقدام باعث افزایش انگیزه روزه‌داری در نوجوانان می‌شود.در مناطق کوهستانی از جمله شهرستان تالش که از شهر‌های منطقه غرب گیلان است و مردم بیشتر دامدار هستند، نوجوان بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح اولین روزه زندگی خود را می‌گیرد. پدر بزرگ یا پدر خانواده در نزدیکیهای اذان مغرب از مادر خانواده می پرسد که آیا آن نوجوان روزه را به طور کامل گرفته است یا نه؟ اگر جواب مثبت بود پدر بزرگ یا پدر خانواده نصف سهم گاو و گوساله را به نام نوجوان روزه دار می‎کند و قبل از افطار دست او را می‌گیرد و به طرف طویله می‌برد، گاوی که با او شریک شده را به نوجوان نشان می دهد و به این صورت هدیه نوجوان روزه دار قبل از افطار به او داده می‌شود.

“سحر خوران ویریزید شوما رَ روزَ بو، شیمی باقلاقاتق سردَ بو”

در گذشته هنگام سحر افرادی در کوچه‌ها و محله‌ها بانگ “سحر خوران ویریزید” به معنی سحر شده است بیدار شوید سر می‌دادند و با سر دادن این بانگ تلاش می‌کردند تا برادر مسلمان خود را به هنگام سحر بیدار کنند تا کسی از خوردن سحری جا نماند.

پیشنهاد می‌کنیم ترانه‌ی گیلکی با مضمون ماه رمضان از ناصر مسعودی خواننده گیلانی با عنوان “سحر خوران “ را جهت یادآوری خاطرات گوش دهید :

 گوش دادن به بانگ خروس سفید برای تعیین وقت سحر و اذان

در برخی نقاط گیلان مردم در سالهای گذشته هنگام سحر به بانگ خروس سفید که در اصطلاح محلی به آن سوکله‌ سوم (خروس ‌خوان)‌ گفته می‌شد، گوش می‌دادند و از آن برای تعیین وقت سحر و اذان استفاده می‌کردند. آن‌ها با نخستین آواز خروس از جا برمی‌‌خاستند و با آواز دوم خروس غذایشان را روی آتش می‌گذاشتند و با آواز سوم دست از غذا خوردن می‌کشیدند. در گذشته‌ های دور آواز خروس سفید را در گیلان خوش‌یمن می‌دانستند و در مرغدانیهای اغلب خانه‌‌های روستایی حداقل یک خروس سفید وجود داشت.

تنظیم وقت سحر با ستاره میزان

از دیگر رسوم منسوخ شده ماه رمضان در گیلان تنظیم وقت سحر با ستاره میزان است. برخی از کوه نشینان استان گیلان چشم بر ستاره میزان یا ششه ( که مجموعه شش ستاره است) داشتند که وقتی از شرق آسمان طلوع می‌‌کرد، زمان بیداری بود و چون یک سوم آسمان را طی می‌کرد، غذا بر آتش می ‌نهادند و وقتی در افق مغرب غروب می‌کرد دیگر باید دست از غذا خوردن برمی‌داشتند.

از آنجا که در گذشته وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو، تلویزیون و حتی ساعت وجود نداشت مردم گیلان با استفاده از روش هایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد و همچنین صدای شلیک توپ از خواب بیدار می ‌شدند. اما امروزه در همه جا گردش عقربه‌ های ساعت جای بانگ خروس و صدای شلیک توپ و حساب گردش ستاره را گرفته و جعبه جادویی رادیو و تلویزیون نیز آوای مناجات را هنگام سحر به در خانه ‌ها می‌برد‌. همچنین در هنگام سحر از گلدسته تمامی مساجد گیلان بانگ مناجات و دعای سحر بر می‌خیزد، به گونه‌ای که مردم روستایی برای شنیدن بانگ این مناجات، سفره سحری خود را بر روی ایوان‌ها پهن می‌کنند.

برنج کته و خورشت محلی
مردم گیلان در هنگام سحر به‌طور معمول بیشتر برنج کته و انواع خورشت‌های محلی چون باقلا ‌قاتوق،‌ ترش‌تره، فسنجان و اناربیج مصرف می‌کنند و در این ماه در استان گیلان مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها در هنگام سحر بیشتر می‌شود.

عشرخوانی
“عشرخوانی”‌ در روزهای ماه رمضان در استان گیلان مرسوم است و بانوان محله‌های مختلف گیلان در خانه‌‌‌های یکدیگر جمع شده و به قرآن‌خوانی “عشر خوانی ” می‌پردازند.  بانوان گیلانی پس از مراسم عشرخوانی و برگزار کردن مراسم ختم قرآن به خانه باز می‌گردند و مشغول آماده کردن افطار می‌شوند و با تهیه انواع غذاها‌ی محلی و آش‌های مختلف، سفره افطار را برای اهالی خانه آماده می‌کنند.

افطاری دادن

مردم استان گیلان عمدتاً با نمک ، خرما ، چای یا آب گرم روزه خود را باز می‌‌کنند و غذاهای مرسوم سفره افطار گیلانیان نان، پنیر، سبزی خوردن، کوکو، آش رشته، آش فاطمه زهرا (س )  شامی، فرنی ، رشته خشکار و حلوا است. یکی از رسم‌های ماه رمضان در گیلان ، دعوت از آشنایان و فامیل به هنگام افطاری است .در برخی از مناطق اهالی از یکدیگر در مسجد برای افطار پذیرایی می‌‌کنند، افطاری دادن به عنوان نذری و دعوت از خویشاوندان عروس یا داماد به ویژه در دوران نامزدی تقریبا در تمام نقاط گیلان در ماه مبارک رمضان معمول است. در برخی مناطق و روستاهای استان مانند «نومندان» برای خیرات به اصطلاح «احسان آش» می‌پزند و «افطار آشی» می‌دهند.

در مناطقی همچون رضوانشهر و لاهیجان هر خانواده‌ای با توجه به توانایی مالی خود علاوه بر این که در طول ماه رمضان در خانه‌اش از روزه داران پذیرایی و برای آنها سفره افطاری پهن می‌کرد، گزیده‌ای از آن چه را که بر سفره افطار خود داشت در طبقی بزرگ که در گیلان به آن «مجمعه» گویند می‌گذاشت و برای عبادت‌کنندگان در مساجد می فرستاد.

این رسم هنوز در مناطقی از رضوانشهر و پاشاکی لاهیجان وجود دارد و انجام این رسم، نشأت گرفته از این روحیه اعتقادی است که اگر افطاری بدهند برکت و روزی خانواده زیاد خواهد شد و در ثواب روزه‌داران سهیم خواهند شد.

پخت آش نذری

پخت انواع آش‌های نذری خانگی  خصوصا آش فاطمه زهرا (س ) در ماه مبارک رمضان از عمده رسومات مردم گیلان است و بانوان گیلانی با پخت انواع آش‌ها و توزیع آن در بین اهالی محل برای اموات خود خیرات می‌کنند. نوعی آش مخصوص گیلان به نام ” ترش آش ” نیز وجود دارد که این آش با لوبیاچیتی و لوبیای مازندرانی پخته می‌شود و ترشی آن به‌خاطر آبغوره آن است.

رشته خشکار
“رشته خشکار ” نوعی شیرینی محلی گیلانی‌ مخصوص ماه رمضان است که به همراه زولبیا و بامیه، سفره‌های افطار مردم گیلان را زینت می‌بخشد. رشته و خشکار، شیرینی اصلی تمامی سفره‌های افطار در گیلان است. این شیرینی ۳۰۰ سال قدمت دارد و از بخش طاهرگوراب صومعه‌سرا سرچشمه گرفته است اما در بازار رشت رونق خوبی به‌دست آورد . گیلانی‌ها رشته خشکار را با مهارت و ذوق فراوان تهیه می‌کنند و برای این شیرینی سنتی، ارزش زیادی قائل هستند؛ خیلی‌ها نیز در این روزها با تهیه این شیرینی امرارمعاش می‌کنند . این شیرینی سنتی از آرد برنج‌، شکر‌، مغز گردو و جوز سابیده تهیه می‌شود.
همه ساله به‌منظور استقبال از ماه مبارک رمضان جشنواره شیرینی سنتی رشته و خشکار در شهرستان صومعه‌سرا استان گیلان برگزار می‌شود و این جشنواره همواره میزبان میهمانان و گردشگران زیادی است.

آیین‌های ویژه ماه رمضان در گیلان

احیاء گرفتن در شب‌های ۱۹ و ۲۱ ماه رمضان که شامل پختن غذا و توزیع آن بین مردم است از دیگر رسم‌های ویژه گیلانی‌ها در این شب‌هاست. همچنین مردم روزه‌دار درشب‌های قدر به مساجد می‌روند و به خواندن قرآن و ادعیه می‌پردازند.

عید فطر در گیلان

گیلانی‌ها رسم دارند قبل از اذان مغرب آخرین شب ماه رمضان به خانه کسی نروند. اگرهم به دلایلی مهمان خانه‌ای باشند، قبل از اقامه اذان مغرب از خانه مورد نظرخارج می‌شوند تا اذان مغرب اقامه شود. زیرا معتقدند اگر این کار را نکنند، صاحبخانه عهده دار پرداخت زکات فطریه آنها می‌شود.مردم روزه دار گیلان همچنین رسم دارند در آخرین شب ماه رمضان زکات فطریه را کنار بگذارند. همچنین برخی هم عادت دارند مثل روزهای قبل، مراسم سحری را برگزار و خود را برای شرکت در نماز عید فطر آماده کنند. بعد از خواندن نماز عید فطر هم رسم است که به دیدار بزرگان فامیل بروند و عید را به آنها تبریک بگویند.

مردم گیلان همواره در ماه مبارک رمضان با آداب و رسوم مختلف ماه میهمانی خدا را می‌گذرانند و در پایان این ماه پر فضیلت با برگزاری نماز‌‌ پرشکوه عید فطر در اقصی‌ نقاط گیلان این ماه عرفانی را به پایان می‌رسانند.